Viên Thế Khải (1859-1916) là một chính trị gia, quân sự gia đầy quyền lực, người đã đóng một vai trò quan trọng trong giai đoạn chuyển giao quyền lực từ nhà Thanh sang Trung Hoa Dân Quốc. Ông vừa là một nhà cải cách, vừa là một nhà độc tài, và di sản của ông vẫn còn được tranh luận gay gắt cho đến ngày nay.
Viên Thế Khải Là Ai? Tìm Hiểu Về Cuộc Đời Và Sự Nghiệp
Xuất thân và những năm đầu đời
Viên Thế Khải sinh ngày 16 tháng 9 năm 1859 tại huyện Hương Ấp, tỉnh Hà Nam. Xuất thân trong một gia đình có truyền thống quân sự lâu đời, Viên Thế Khải không đi theo con đường khoa cử truyền thống. Thay vào đó, ông sớm bộc lộ năng khiếu quân sự và được chú ý bởi những nhà cải cách trong triều đình nhà Thanh. Năm 1876, ông được cử đến Triều Tiên, nơi ông bắt đầu sự nghiệp của mình trong quân đội và ngoại giao.
Thăng tiến trong triều đình nhà Thanh
Sự nghiệp của Viên Thế Khải bắt đầu thăng tiến nhanh chóng vào những năm 1880 khi triều đình nhà Thanh nhận ra sự cần thiết phải hiện đại hóa quân đội. Ông được giao nhiệm vụ tổ chức và huấn luyện quân đội theo kiểu phương Tây. Ông đã thành lập Tân quân Bắc Dương, lực lượng quân sự hiện đại đầu tiên của Trung Quốc, được trang bị vũ khí tối tân và huấn luyện bài bản. Nhờ thành công này, Viên Thế Khải được phong làm Tổng đốc Trực Lệ, một trong những vị trí quyền lực nhất trong triều đình.
Vai trò trong cải cách và biến pháp
Trong bối cảnh Trung Quốc suy yếu sau Chiến tranh Trung-Nhật (1894-1895), Viên Thế Khải ban đầu ủng hộ các cải cách chính trị và xã hội. Ông hợp tác với các nhà cải cách như Khang Hữu Vi và Lương Khải Siêu. Tuy nhiên, khi cuộc Biến pháp Mậu Tuất năm 1898 thất bại, Viên Thế Khải đã phản bội phe cải cách và tiết lộ âm mưu cho Từ Hy Thái hậu, một hành động giúp ông bảo toàn vị trí và quyền lực, nhưng cũng khiến ông bị nhiều người chỉ trích.
Từ năm 1901, Viên Thế Khải nắm quyền kiểm soát toàn bộ hệ thống quân sự ở miền Bắc Trung Quốc thông qua Bắc Dương quân. Ông xây dựng một mạng lưới thân tín trong quân đội và chính quyền, đồng thời kiểm soát ngân khố quốc gia ở miền Bắc, trở thành một nhân vật quyền lực bậc nhất dưới triều nhà Thanh.
Viên Thế Khải Và Cách Mạng Tân Hợi
Thỏa hiệp để giành quyền lực
Khi Cách mạng Tân Hợi bùng nổ năm 1911, nhà Thanh rơi vào khủng hoảng. Triều đình buộc phải triệu hồi Viên Thế Khải, người lúc đó đã bị thất sủng, để dập tắt cuộc cách mạng. Tuy nhiên, thay vì đàn áp, ông đã chọn cách đàm phán với cả hai bên. Ông thương lượng với các nhà lãnh đạo cách mạng để buộc nhà Thanh thoái vị, đồng thời đàm phán với triều đình để đảm bảo rằng ông sẽ kế vị quyền lực.
Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc
Sau khi vua Phổ Nghi thoái vị vào tháng 2 năm 1912, Viên Thế Khải trở thành Tổng thống lâm thời của Trung Hoa Dân Quốc, kế nhiệm Tôn Trung Sơn. Tuy nhiên, ông đã cai trị đất nước bằng bàn tay sắt, đàn áp các đối thủ chính trị và tập trung quyền lực vào tay mình.
Tham Vọng Hoàng Đế Và Sự Sụp Đổ
Tuyên bố thành lập đế chế
Năm 1915, Viên Thế Khải gây chấn động chính trường Trung Quốc khi tuyên bố thành lập một triều đại mới, Đại Hồng Hiến, và tự xưng là Hoàng đế Hồng Hiến. Quyết định này vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ khắp cả nước, kể cả từ những tướng lĩnh thân cận của ông như Đoàn Kỳ Thụy và Tào Côn.
Phong trào phản đối và cái kết
Phong trào Phản Viên bùng nổ trên khắp Trung Quốc, với nhiều tỉnh tuyên bố độc lập khỏi chính quyền trung ương. Dưới áp lực từ trong và ngoài nước, Viên Thế Khải buộc phải từ bỏ đế hiệu vào tháng 3 năm 1916. Ông qua đời không lâu sau đó, vào ngày 6 tháng 6 năm 1916, kết thúc một giai đoạn đầy biến động trong lịch sử Trung Quốc.
Để hiểu rõ hơn về những sự kiện dẫn đến quyết định gây tranh cãi này của Viên Thế Khải, chúng ta có thể xem xét:
- Bối cảnh chính trị: Sự bất ổn sau Cách mạng Tân Hợi và sự chia rẽ giữa các phe phái chính trị.
- Ảnh hưởng từ bên ngoài: Sự can thiệp của các cường quốc phương Tây vào chính trị Trung Quốc.
- Tham vọng cá nhân: Mong muốn củng cố quyền lực và địa vị của Viên Thế Khải.
Di Sản Lịch Sử Của Viên Thế Khải
Ảnh hưởng chính trị lâu dài
Viên Thế Khải được xem là người đã chấm dứt triều đại nhà Thanh, nhưng đồng thời cũng phá hoại nền cộng hòa non trẻ. Sau khi ông qua đời, Trung Quốc rơi vào thời kỳ quân phiệt hỗn chiến, đất nước bị chia cắt và chính quyền trung ương suy yếu. Điều này đã tạo điều kiện cho sự trỗi dậy của các thế lực như Quốc Dân Đảng và Đảng Cộng sản Trung Quốc.
Đánh giá công và tội
Viên Thế Khải là một nhân vật phức tạp và gây tranh cãi trong lịch sử Trung Quốc hiện đại. Ông có công trong việc hiện đại hóa quân đội và xây dựng nền hành chính hiệu quả. Tuy nhiên, tham vọng cá nhân và chủ nghĩa độc tài đã khiến ông thất bại trong việc xây dựng một nhà nước hợp pháp và bền vững. Với nhiều nhà sử học, ông là biểu tượng của sự chuyển giao giữa chế độ phong kiến và cộng hòa, nhưng cũng là một minh chứng cho sự nguy hiểm của việc đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích quốc gia. Nhiều nhà nghiên cứu Phật pháp cho rằng, nghiệp quả mà ông phải gánh chịu là do những hành động sai trái trong quá khứ.
Xem thêm: Viên Thiệu: Tiểu Sử, Sự Nghiệp Và Vai Trò Trong Lịch Sử Tam Quốc
Kết Luận
Viên Thế Khải là một nhân vật quan trọng trong lịch sử Trung Quốc, người đã đóng một vai trò then chốt trong giai đoạn chuyển giao quyền lực từ nhà Thanh sang Trung Hoa Dân Quốc. Dù sự nghiệp của ông đầy rẫy những tranh cãi và kết thúc bằng sự sụp đổ, nhưng những hành động và quyết định của ông đã có ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử Trung Quốc sau này. Qua bài viết này, Lịch Sử Việt Nam hy vọng bạn đọc đã có cái nhìn toàn diện hơn về Viên Thế Khải và vai trò của ông trong dòng chảy lịch sử.
